جنگل فندقلو اردبیل دیار دشت‌های بابونه و لاله‌های داغدار

جنگل فندقلو را از نزدیک دیده‌ام و بخواهم فقط سه جا را برای سفر به اردبیل پیشنهاد بدهم، جنگل فندقلو اردبیل حتما یکی از آن‌ها است! فاصله تهران تا جنگل فندقلو 626 کیلومتر است. آب و هوای جنگل فندقلو در بهار و تا اواسط تابستان خیلی خنک می‌شود و به نظرم بهترین زمان سفر به جنگل فندقلو هم همین موقع‌هاست.

معرفی کلی جنگل فندقلو

فندقلو یکی از جاهای دیدنی اردبیل است که هم در بین گردشگران هم میان مردم اردبیل، کلی طرفدار دارد و یکی از پاتوق‌های اصلی اردبیلی‌ها برای گذراندن تعطیلات آخر هفته در کنار خانواده است.

بیشتر از نصف منطقه جنگل فندقلو (حدود سه‌چهارم) را مراتع و دشت‌های وسیعی شکل می‌دهند که در فصل بهار به گُل می‌نشینند و رنگ‌ولعاب زیبایی به منطقه اضافه می‌کنند. یک‌چهارم باقی مانده هم مناطق جنگلی هستند که با درختان فندق و تمشک و گیلدیگ و… پر شده‌اند.

در سال 1389 بود که طرح رهاسازی مارال‌ها در جنگل فندقلو کلید خورد و در حال حاضر 11 راس مارال در منطقه‌ای محافظت‌شده داخل این جنگل زندگی می‌کنند. ناگفته نماند که از همان سال هم جنگل فندقلو در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت.

جنگل فندقلو برای هر سلیقه‌ای یک پیشنهاد مهیج برای خوشگذرانی دارد؛ اگر اسکی‌باز حرفه‌ای هستید اسکی در پیست چمن فندقلو، اگر اهل آبتنی و شنا کردن هستید چشمه و آبگرم مشه سویی، اگر آدمِ طبیعت و طبیعت‌گردی هستید پیاده‌روی و گشت‌وگذار در مراتع و جنگل‌های فندقلو، تجربه سفر به جنگل فندقلو اردبیل را به‌یادماندنی‌تر می‌کند.

اگر ماجراجوتر از این حرف‌ها هستید و تفریح هیجان‌انگیزتری می‌خواهید، تله‌کابین جنگل فندقلو را امتحان کنید که تا گردنه حیران امتداد دارد.

درصورتی هم اهل هیچ کدام از این گروه‌ها نیستید، می‌توانید داخل جنگل فندقلو یا دشت‌های همان حوالی بساط یک دورهمی ساده و باصفا را بچینید و از تماشای مناظر اطراف‌تان و تنفس هوای پاکی که مثلش را در هیچ جایی پیدا نمی‌کنید، لذت ببرید!

قدمت جنگل فندقلو چقدر است؟

جنگل فندقلو، بخشی از جنگل‌های هیرکانی داخل ایران است که از شهرستان نمین (یکی از شهرستان‌های استان اردبیل) تا گیلداغ استان گلستان کشیده شده است.

گفته می‌شود که جنگل فندقلو از قدیمی‌ترین جنگل‌های ایران است. منظورم از «قدیمی بودن» 400 یا 500 یا حتی هزار سال نیست؛ جنگل‌های هیرکانی فندقلو، کمِ‌ کم 25 تا 50 میلیون سال قدمت دارند و یکی از ارزشمندترین گنجینه‌های کرۀ زمین محسوب می‌شوند!

واقعا چه چیزی جذاب‌تر از این که وارد جنگلی شوید که از عصر یخبندان جان سالم به در برده و در قرن 21 هنوز پابرجاست و با مهر از شما میزبانی می‌کند؟

دلیل نام‌گذاری این جنگل؟

جنگل فندقلو، همانطور که از نام آن حدس زده‌اید، پر است از درختان سخاوتمند و پربار فندق! به خاطر همین هم اسم «فندقلو» روی این جنگل مانده است. البته درختان دیگری هم در این جنگل وجود دارد، اما چون از خیلی سال‌های پیش، فروش فندق این جنگل‌، منبع درآمد محلی‌ها بوده به همین اسم هم شناخته شده است.

محلی‌ها به این جنگل «مِشه» به معنی جنگل و «فیندیقلی» که همان تلفظ ترکی فندقلو است، هم می‌گویند.

موقعیت جغرافیایی جنگل فندقلو

جنگل فندقلو ادامه جنگل‌های هیرکانی چند میلیون ساله شمال کشور است که از قسمت کوچکی از استان گیلان شروع می‌شود و تا شرق استان اردبیل را می‌پوشاند.

جنگل فندقلو اردبیل از سمت غرب به روستای آبی بیگلو، ننه کران، کریم کندی، مهدی پستی، دگرماندرق، از سمت شرق به گردنه حیران، از سمت شمال به جاده قدیمی اردبیل-آستارا، روستای آرپا تپه، روستای خانقاه علیا و سفلی و از سمت جنوب به کوه خان بلاغی و روستاهای نیارق منتهی می‌شود.

آب‌وهوای جنگل فندقلو

با این که جنگل فندقلو دنباله جنگل‌های هیرکانی گیلان است، اما آب‌وهوایش هیچ شباهتی به جنگل‌های گرمسیری و هوای شرجی و مرطوب گیلان ندارد.

جنگل فندقلو 1850 متر از سطح دریا ارتفاع دارد و جزو مناطق کوهستانی به حساب می‌آید. البته کمی از رطوبت گیلان هم در این جنگل‌ها حس می‌شود که ترکیبش با هوای سرد و خشک اردبیل معرکه می‌شود! به همین خاطر هم است که در بیشتر مواقع سال جنگل در هوای مه‌گرفته دلنشینی فرومی‌رود.

در فصل بهار و از ماه‌های اردیبهشت و خرداد طبیعت جنگل فندقلو جان دوباره می‌گیرد و همه جا با گل‌های خوش‌رنگ شقایق و بابونه آراسته می‌شوند. بهار دوم فندقلو در اوایل پاییز است. در این فصل درختان فندق به بار می‌نشینند و انواع دیگری از گونه‌های گیاهی دشت‌ها را پر می‌کنند.

از آنجایی که جنگل فندقلو در منطقه‌‍ای کوهستانی قرار گرفته است، برف و باران زیادی در این منطقه می‌بارد؛ مخصوصا در پاییز و زمستان.

دمای هوا در جنگل فندقلو در شش ماه اول سال خنک و مطبوع و در پاییز و زمستان سرد و کوهستانی است. دمای هوا در شب پایین‌تر هم می‌آید؛ تا جایی که شاید مجبور شوید در چله تابستان لباس گرم بپوشید!

با وجود هوای خنک جنگل فندقلو چیزی که درمورد آب‌هوای این جنگل جالب است، آفتاب گرم و سوزان تابستانش است. نمی‌دانم چه حکمتی دارد که آدم فکر می‌کند در فندقلو، خورشید از همه جا به ما نزدیک‌تر است! در تابستان مخصوصا وسط ظهر که خورشید عمود و مستقیم می‌تابد، شاید تحمل گرما برای بعضی‌ها کمی دشوار باشد که البته با وزیدن یک نسیم خنک دیگر جای شکایت باقی نمی‌ماند.

خلاصه این که فندقلو اردبیل منطقه‌ای پربارش و کوهستانی است که در بیشتر ایام سال هوای خنک و سردی دارد.

پوشش گیاهی و جانوری جنگل فندقلو

بیایید اول از گونه‌های گیاهی جنگل فندقلو برایتان بگویم.

هر چند نام جنگل فندقلو را به خاطر وجود درختان بی‌شمار فندق، «فندقلو» انتخاب کرده‌اند، ولی پوشش گیاهی این منطقه متنوع‌تر از این حرف‌هاست و درختان فندق فقط یک‌چهارم آن را تشکیل می‌دهند. در کنار درختان فندق، راش، بلوط، بیدمشک، تمشک، ممرز، ازگیل، سیب و گلابی وحشی و ترشک هم از عمده گونه‌های گیاهی فندقلو هستند.

دشت‌های اطراف جنگل فندقلو پر از گل‌‌وگیاه‌های خوش‌رنگ است که حتی دیدن آن‌ها از نزدیک هم حس‌وحال خوبی به آدم می‌دهد چه برسد به نشستن و قدم زدن در بین آن همه عطر و بو!

از گیاهان علفی که در فندقلو رشد می‌کنند و اغلب آن‌ها خواص درمانی هم دارند، می‌شود به بابونه، گل‌گاوزبان، بومادران، آویشن، سوسن چلچراغ، نسترن، خاس و بنفشه وحشی اشاره کرد.

گونه‌های جانوری مهم جنگل فندقلو هم مارال، خرس قهوه‌ای، گاومیش، سمور، کبک، عقاب طلایی، کلاغ ابلق، چکاوک و قرقاول هستند.

تجربه تفریحات جنگل فندقلو

دلیل اینکه در ابتدای مقاله گفتم جنگل فندقلو یکی از بهترین جاهای دیدنی اردبیل است، این بود که جدا از مناظر مسحورکننده و آب‌وهوای بی‌نظیرش، امکانات تفریحی مختلفی نیز دارد. در این بخش به چندتا از این تفریحات اشاره می‌کنیم.

– پیست اسکی روی چمن

اگر در فصل بهار به اردبیل سفر کنید، مراتع اطراف جنگل فندقلو را سبز و پر از چمن می‌بینید. از آنجایی که شیب این مراتع مناسب است و در بخش‌هایی از آن‌ها هیچ مانعی وجود ندارد، ورزشکاران و علاقه‌مندان آن را برای تمرین اسکی روی چمن انتخاب کرده‌اند.

در ضمن، در این مکان که ارتفاع آن 1700 متر از سطح دریاست، چندین دوره هم مسابقات اسکی روی چمن برگزار شده است. باید اضافه کنم که در فصل زمستان و پس از بارش برف، از این مناطق برای اسکی روی برف نیز استفاده می‌شود؛ منتها امکانات آن هنوز در حد حرفه‌ای تکمیل نشده است.

– تله کابین حیران

با ادامه دادن جاده فندقلو و عبور از روستای مهدی پستی، می‌توانید به تله ‌کابین حیران-فندقلو برسید. اما…

این مسیر در حال حاضر بسته شده و برای استفاده از تله کابین حیران و سایر خدمات آن، بهتر است از مسیر گردنه حیران بروید.

تله کابین حیران در مسیر خود از روی جنگل فندقلو هم عبور می‌کند و می‌توانید منظره زیبایی از این جنگل که در هاله‌ای از مه فرو رفته‌اند را در کنار دریای خزر و گردنه حیران تماشا کنید.

– جنگل‌نوردی، عکاسی و گشت‌وگذار در طبیعت فندقلو

حس و حال پیاده‌روی و گشت‌وگذار در مسیرهای پیچ‌درپیچ جنگلی را که با صدای سنجاقک‌ها و پرندگان آوازخوان همراه شود، در کمتر جایی می‌توانید تجربه کنید.

اگر در فصل بهار به جنگل فندقلو بروید، از همان اوایل جاده فندقلو، دشت‌هایی سفیدپوش و بی‌انتها را مقابل چشم‌های خودتان می‌بینید. در نگاه اول شاید فکر کنید زمین با برف پوشیده شده است اما کمی که جلوتر بروید، عطر بابونه راز زمین‌های سفید رنگ را فاش می‌کند!

چیدن یک دسته گل بابونه و عکاسی در علفزارهایی که گاهی قدشان تا بالای پای آدم هم می‌رسد یکی از تفریحات دلپذیر جنگل فندقلو اردبیل است.

– تماشای مارال‌ها

یکی دیگر از تفریحات ساده و بی‌هزینه فندقلو تماشای مارال‌‌های کوچک و بزرگ این جنگل هستند که در منطقه‌ای محافظت شده زندگی می‌کنند. بیشتر این گوزن‌ها در جنگل فندقلو متولد شدند و با آدم‌ها خو گرفته‌‌اند؛ پس با خیلی راحت می‌توانید از پشت فنس آن‌ها را ببینید.

– سورتمه، پیست کارتینگ، زیپ‌لاین در فندقلو

بهتر است بدانید علی‌رغم اطلاعاتی که در سایت‌های مختلف آمده است و تا جایی که من می‌دانم، در جنگل فندقلو تفریحاتی از قبیل سورتمه، پیست کارتینگ و زیپ‌لاین وجود ندارد. این امکانات تفریحی در کنار تله کابین حیران قرار گرفته‌اند.

اگر احیانا این تفریحات در جنگل فندقلو وجود دارد و ما از آن‌ها بی‌خبریم، لطفا در قسمت نظرات به ما اطلاع دهید.

جاهای دیدنی نزدیک به جنگل فندقلو

اگر تا فندقلو رفتید، حیف است جاهای دیدنی نزدیک به آن را از دست بدهید. جاذبه‌های طبیعی و دیدنی‌های زیادی در اطراف این جنگل قرار دارد که در این بخش با چند تا از معروف‌ترین آن‌ها آشنا می‌شویم.

– آب گرم مشه سویی

آبشار و آب گرم مِشه سویی در قلب جنگل فندقلو به سمت گیلده قرار گرفته است. مردم محلی می‌گویند که این چشمۀ آب گرم، خواص درمانی مختلفی دارد و هر سال، تعداد زیادی توریست برای استفاده از آن، راهی اردبیل می‌شوند.

مشه سویی تقریبا 8 کیلومتر با جنگل فندقلو فاصله دارد و برای رسیدن به آنجا باید خودتان را برای یک کوه‌پیمایی طولانی آماده کنید؛ البته بعد از رسیدن به چشمه خواهید گفت:«ارزشش را داشت!»

آب این چشمه از دل کوه و از کنار سنگ‌های آتشفشانی سبلان می‌گذرد و نهایتا به حوضچه‌ سنگی مقابلش سرازیر می‌شود.

– دشت گل‌های بابونه کنار جنگل فندقلو

در فصل بهار، به خصوص اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد، منظره‌ای زیبا، بی‌نظیر و خیره‌کننده از گل‌های بابونه و لوندر را، در مسیر رسیدن به جنگل فندقلو خواهید دید. تا چشم کار می‌کند، گل‌های سپید، زرد و بنفش، مانند لباسی خوش‌نقش، زمین را در بر گرفته‌اند.

تازه گاهی اوقات دریاچه‌ای از مه نیز زیر پایتان تشکیل می‌شود و این منظره را چندین برابر رویایی‌تر می‌کند.

– دریاچه سوها حوالی جنگل فندقلو

دریاچه سوها یکی دیگر از جاهای دیدنی اردبیل، در نزدیکی جنگل فندقلو است. این دریاچه در روستایی به همین اسم، در پشت سدی در بین جنگل و علفزارهای فندقلو به وجود آمده است. از فندقلو تا دریاچه سوها ده دقیقه بیشتر راه نیست.

این دریاچه در بیشتر مواقع سال خلوت و آرام است و جان می‌دهد برای کمپینگ و شب‌مانی در طبیعت.

– ارتفاعات باغرو

بخشی از جنگل فندقلو تا رشته کوه باغرو کشیده شده است. این رشته‌کوه که ارتفاعش به 3000 متر می‌رسد، سرچشمۀ رودخانه‌های مختلفی، از جمله ولش و بالهارود است.

از آنجایی که توده هوای فشرده و معتدل خزری، در هنگام رویارویی با ارتفاعات باغرو به توده هوای پرفشار یا مه غلیظ تبدیل می‌شود، در بیشتر فصول سال، این منطقه را غرق در ابر و مه خواهید دید.

این شرایط آب‌وهوایی، باعث رویش گونه‌های خاص گیاهی، مانند نسترن وحشی، خشخاش، زالزالک وحشی، زعفزان وحشی، لاله واژگون، پونه و … شده است.

منطقۀ ویلکیج، واقع در حوالی فندقلو، محل مناسب و امنی برای مشاهده این پدیده‌های طبیعی است.

اقامت در جنگل فندقلو

برای اقامت در جنگل فندقلو، گزینه‌های مختلفی پیش روی شماست. مثلاً می‌توانید از ویلاهای اطراف جنگل یا موجود در روستاهای نزدیک به فندقلو یکی را اجاره کنید؛ یا اینکه داخل خود جنگل، در یک سوئیت یا آلاچیق دربست، ساکن شوید.

اقامت داخل جنگل فندقلو

اگر می‌خواهید داخل جنگل فندقلو بمانید، امکان خوبی برایتان فراهم شده است. این گزینه هم مقرون‌به‌صرفه‌تر خواهد بود و هم برای این که از زیبایی‌های اسرارآمیز جنگل در شب بهره ببرید توصیه می‌شود.

در یک محوطه داخل جنگل فندقلو، سوئیت‌ها و آلاچیق‌هایی برای مسافران تدارک دیده شده است. این سوئیت‌ها از امکانات اولیه، مانند آب، رختخواب و باربیکیو برخوردارند؛ همچنین، پارکینگ، سوپرمارکت، نمازخانه و سرویس بهداشتی هم در کنار آن وجود دارد.

داخل آلاچیق‌ها هم می‌توانید چادر بزنید؛ اما تضمینی برای اینکه هوای سرد شب اذیت‌تان نکند وجود ندارد!

شاید بپرسید که چادر زدن در مناطق بکرتر، مانند اطراف این محوطه چطور است؟ راستش را بخواهید، به دلیل خطراتی مانند وجود حیوانات وحشی (مانند خرس، گراز، گرگ و کفتار) و در دسترس نبودن امکانات اولیه، توصیه می‌کنم که این کار را نکنید.

اقامت در هتل‌ها و اقامتگاه‌های نزدیک به جنگل فندقلو

اگر دلتان می‌خواهد اقامت راحت با امکانات بیشتری را در فندقلو داشته باشید رزرو یک اتاق در هتل‌های نزدیک فندقلو فکر خوبی است. البته در خودِ فندقلو هیچ هتلی ساخته نشده است و از نزدیک‌ترین هتل تا جنگل حداقل نیم ساعت راه است.

پس اگر اقامت در هتل نزدیک جنگل فندقلو را ترجیح می‌دهید باید باروبندیل‌تان را جمع کنید و به یکی از هتل‌های شهرستان نمین یا گردنه حیران بروید.

می‌توانید به هتل‌های «پارلا»، «هتل احسانی نمین» و «سبلان» سری بزنید.

بهترین زمان بازدید از فندقلو

با این که فندقلو در هر چهار فصل زیبایی‌های خاص خودش را دارد، ولی به نظر من بهترین زمان سفر به جنگل فندقلو اواخر فروردین تا اوایل مرداد ماه است؛ می‌دانید چرا؟

اگر قبلا به اردبیل رفته باشید یا آب‌وهوای آن را بشناسید، احتمالا می‌دانید که این منطقه از روزهای پایانی تابستان مستقیما وارد زمستان می‌شود و سرمای شدید و بارش‌های سنگین باران و برف شروع می‌شود! در زمستان در این اطراف پرنده پر نمی‌زند.

به‌جز دمای پایین هوا همه درختان سرسبز و طبیعت زنده به خواب عمیق زمستانی فرو می‌روند و گزینه زیادی برای تفریح و گردش باقی نمی‌ماند. به خاطر همین بهار و تابستان زمان بهتری برای سفر به فندقلوی اردبیل است.

جنگل فندقلو کجاست؟

جنگل فندقلو یکی از معروف‌ترین جاهای دیدنی اردبیل است که برای رسیدن به آنجا باید به حوالی شهرستان نمین بروید. اگر بخواهم دقیق‌تر بگویم این جنگل در 10 کیلومتری جنوب نمین قرار گرفته است. در فاصله بین نمین تا جنگل از روستای ننه کران و آرپا تپه هم عبور می‌کنید.

برای پیدا کردن لوکیشن دقیق جنگل فندقلو از گوگل مپ کمک بگیرید.

جنگل فندقلو روی گوگل مپ

بهترین مسیر دسترسی به جنگل فندقلو

فاصله تهران تا جنگل فندقلو 626 کیلومتر است؛ معادل حدود 8 ساعت رانندگی. برای رفتن به اردبیل از تهران دو راه وجود دارد؛ یکی از آن‌ها از قزوین، رودبار، تالش، آستارا و گردنه حیران عبور می‌کند.

دومی که مسیر کوتاه‌تری است، مسیر تهران-سرچم است. راه دوم از بزرگراه کرج-قزوین شروع می‌شود. در این مسیر از کنار شهرهای کرج، قزوین و زنجان عبور می‌کنید.

بسته به اینکه کدام مسیر را برای رفتن به اردبیل انتخاب کنید 3 راه به سوی جنگل فندقلو پیش روی شماست:

1. جنگل فندقلو از گردنه حیران

2. فندقلو از شهرستان نمین

3. جنگل فندقلو و کوهپیمایی

مسیر گردنه حیران: در جاده مارپیچ گردنه حیران (همان جاده آستارا به اردبیل) حدود 200 متر مانده به تونل حیران در سمت راست جاده یک راه فرعی وجود دارد که از بالای تونل رد می‌شود. به این جاده بپیچید و این راه فرعی را چند دقیقه ادامه دهید تا به دوراهی برسید. در اینجا سر ماشین را به مسیر سمت چپی کج کنید. این جاده به طرف روستای گیلده و بعد جنگل فندقلو می‌رود.

مسیر شهرستان نمین: این راه مناسب‌تر است و پیچ و خم کمتری دارد. کافی‌ست خودتان را به نمین که 30 دقیقه با اردبیل فاصله دارد برسانید و دقیقا بعد از اولین جایگاه CNG وارد مسیر فندقلو شوید. در این مسیر روستاهای ننه کران، دودران، خانقاه سفلی و آرپا تپه را پشت سر می‌گذارید و نهایتا به جنگل فندقلو می‌رسید.

مسیر کوهپیمایی: همین اول بگویم که اگر با خانواده سفر می‌کنید این مسیر مناسب شما نیست. معمولا گروه‌های کوهپیمایی با تجهیزات کامل و راهنمای کاربلد مسیر پیاده‌روی به فندقلو را از آبشار لاتون و دریاچه سوها آغاز می‌کنند.

توصیه‌هایی برای سفر به جنگل فندقلو

امکانات رفاهی ابتدایی در فندقلو وجود دارد. پس مقداری خوردنی و لوازم شخصی و بهداشتی برای رفتن به این جنگل کفایت می‌کند؛ مگر این که بخواهید کمپ بزنید و شب را در جنگل فندقلو صبح کنید. در این صورت باید وسایل کامل شب‌مانی در طبیعت را به لیست تجهیزاتتان اضافه کنید.

به‌عنوان یک زخم‌خورده به شما توصیه می‌کنم که در جنگل فندقلو اردبیل حتی در تابستان هم لباس گرم و کلاه و کرم ضدآفتاب همراه خود داشته باشید، چون هیچ اعتباری به هوای این جنگل نیست؛ آنقدری که ممکن است دقیقا بعد از یک هوای آفتابی باران ببارد یا بعد از یک هوای مه‌گرفته، آفتاب سوزان دمار از روزگارتان دربیاورد!

سفر به جنگل فندقلو ارزشش را دارد؟

بله! به این شرط که زمان درستی را برای رفتن به این جنگل انتخاب کنید. شک ندارم اگر یک بار به فندقلو سفر کنید، این جنگل‌های کهن‌سال و دیدنی‌های اطرافش به یکی از مقاصد همیشگی در سفر به اردبیل تبدیل خواهد شد.

سفر ما به فندقلوی اردبیل به پایان رسید؛ اما دوست دارم جنگل فندقلو را از نگاه شما هم ببینم. خوشحال می‌شویم اگر تجربه یا روایتی از فندقلو دارید برای ما بنویسید.